Tôi thân thiết với Nhà thơ- Kiến trúc sư Nguyễn Việt Bắc mà anh là hội viên của cả hai hội. Nguyễn Việt Bắc đam mê với thơ từ khi còn là học sinh phổ thông.Thời sinh viên kiến trúc, anh vẫn đeo đuổi thơ ca. Dẫu rằng người kiến trúc sư thực chất cũng đã là nghệ sĩ, nhưng tôi thấy ở anh hình như mang nhiều phẩm chất và trái tim của một nhà thơ.

Nguyễn Việt Bắc sống với nghề kiến trúc, nghề xây dựng nhưng anh lại như dành phần nhiều cho thơ ca. Từng làm tốt công việc trong ngành kiến trúc xây dựng và đã qua nhiều trách nhiệm như giám sát công trình, chủ trì các thiết kế đô thị, chủ trì, thẩm định đánh giá các công trình công nghiệp dân dụng như giám sát thi công các nhà máy Bỉm Sơn, Bút Sơn…vậy nhưng cảm giác không như những gì anh gặt hái trong thi ca.

Ngày ấy Hội văn nghệ Hà Nội mở lớp sáng tác văn học, nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn, người phụ trách lớp có nhận xét,Nguyễn Việt Bắc là người chăm chỉ song sống rất lặng lẽ. Anh ít nói, ít phát biểu và ít cả …đọc thơ.

Khi Nguyễn Việt Bắc in tập thơ đầu tiên”:”Bờ Xa “ năm 1993 thì nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn là người được anh đưa đọc đầu tiên. Rồi chính chị đã viết lời giới thiệu thật chính xác về anh :” Hôm nay, cầm tập thơ đầu của Nguyễn Việt Bắc, với số lượng ít ỏi tôi càng nhận ra sự cẩn trọng đến mức dè dặt của anh. Phập phồng, hy vọng,khát khao và rụt rè.

Hai năm sau Nguyễn Việt Bắc cùng với Hồng Thanh Quang, Nguyễn Quang Thiều, Võ Thị Xuân Hà…và nhiều nhà thơ khác đứng chung trong một tập thơ tình :” Trái tim để ngỏ “ mà phần thơ của Bắc có thể nhận thấy con người anh qua những bài thơ anh viết.. Thấy ngay những câu thơ anh viết thật mạnh mẽ, thì đâu đó vẫn còn đó chút gì phấp phỏng, lo âu :

”Xin em để tóc ở nhà / Cả đôi mắt cũng gửi bà giữ cho / Bây giờ lắm thứ tự do / Chẳng cần bến cũng xuống đò sang sông / Đường dài rộng, trời trong xanh / mà tình yêu cứ mỏng manh thế nào./.”

Nguyễn Việt Bắc lành hiền, ít nói như luôn muốn tránh xa những gì ồn ã, va chạm, nhưng trong thơ anh lại có những câu táo bạo; dù vẫn chỉ là dòng sông, bến nước, con đò quen thuộc : ” “Bến sông vẫn gió ngày xưa / Cành đa chấm nước đò vừa sang sông / ngút xanh mút mát ngô đồng / Chân trần, thiếu phụ , dòng sông mỏi mòn / Mặt trởi rơi xuống vẫn tròn, /Vẫn ban tặng, vẫn mãi còn trinh nguyên / Chuông chùa thả xuống bình yên / Cắm sào cởi áo , bỏ thuyền tắm sông “ .

Nhà thơ Nguyễn Việt Bắc sau 50 năm đeo đuổi nghiệp thơ ca , đã cho in hàng trăm bài thơ và được chọn lọc in trong các tập thơ mà anh đặt những tên sách ấn tượng, độc đáo như :” Bờ xa “. “( Nhà xuất bản Văn học 1993 ), “ Gặt chữ “( Nhà xuất bản Hội nhà văn , 2001 ), “ Dội hoa lên trăng “,( Nhà xuất bản hội nhà văn 2004 ),” Người ta và tôi , 2007 ), “ Bom chữ ngũ hành “ Nhà xuất bản hội nhà văn , 2008 )Một mình trăng lên, Nhà xuất bản Hội nhà văn,2012 ), “ Buồn không đóng cửa” , Nhà xuất bản hội Nhà văn 2016 ).Sau này tất cả những bài thơ viết ra anh tập hợp lại và in trong Tuyển tập:” Thơ và trái tim bạn bè “ xuất bản năm 2024 dày 720 trang khổ 14,5 x20,5 bao gồm cả thơ anh viết và những cảm nhận thơ anh của bạn bè..

Tốt nghiệp đại học kiến trúc đầu những năm 70 của thế kỉ trước, Nguyễn Việt Bắc con nhà nông lại đi học kiến trúc cũng là lạ ngày ấy vì quan niệm cũ, kiến trúc là một nghề cao sang, thường chỉ dành cho các con nhà giầu có. Anh giải thích;’Ngày nhỏ ở quê nhà, cùng gia đình sống chung trong một căn nhà nhỏ,, giản dị và êm đềm nhưng qua phim ảnh, qua sách báo nên trong tiềm thức Nguyễn Việt Bắc luôn mong ước sớm được thấy một ngày nào đó, đất nước mình sẽ thịnh vượng, sẽ giầu có và nhất định phải có những ngôi nhà cao tầng hiện dại.Và anh luôn ước mơ rằng sẽ có bàn tay mình góp phần dựng xây lên nó. Bởi vậy sau khi tốt nghiệp, có công việc ở Hà Nội anh liền bán nhà ở quê mua nhà thành phố sinh sống.

Nhưng không lâu sau đó Nguyễn Việt Bắc đã hối hận. Mỗi con người cần cho mình một nơi chốn đi về, nơi đó có họ hàng, láng giềng,có ngôi nhà nơi sinh ra, rồi con đê, bến nước, sân đình,bờ ao, tuổi thơ…tất cả những nơi chốn đó, những kỉ niệm đó như hằn sâu trong kí ức, trong kỉ niệm mà anh gọi tất cả đó là :” Mùi quê”. Sinh năm 1950 trong một gia đình nông dân xã Nguyệt Đức, Thuận Thành, Bắc Ninh, anh là một trong những nhà thơ viết nhiều và độc đáo về làng quê. Anh đã viết về chợ quê, về ao làng, cổng làng và người làng và tình yêu gắn bó với làng quê trong anh :”

” Chợ làng họp ở đầu làng Mớ rau, con cá, rơm vàng buộc sâu /Có bà quần vá, áo nâu /Bàn chân cấu nắng, trên đầu nón mê /Bà ngồi bán quả ,vườn quê / Dăm ba quả ớt , tái tê cả chiều /( Chợ làng ),Biết bơi ở cái ao làng / Trái tim biết đập vội vàng từ em / Ao làng, sen nở đầy hoa /Lá xanh anh trải gốc đa , em ngồi ( Ao làng

“ Mùi quê” trong thơ Nguyễn Việt bắc còn là hương vị:” Mùi quê kéo tôi trở lại làng/ Mùi nhựa sung , phết lên diều gặp gió / Mùi con ốc nhồi bén lửa / Lúc đêm khuya, mùi dạ ẩm nấu cơm trưa / Quần áo ướt quay quanh đầu gối / Mùi ngọn lang, quệt qua nhánh tỏi /.

Nguyễn Việt Bắc chắc chắn không phải là người thích chốn ồn ào, càng không phải nơi giữa phố thị. Có lẽ vì thế tuy khi ở nhà mặt phố, nhà cao 4,5 tầng, mặt tiền 5,6 mét nhưng trong anh luôn thấy bức xúc, tù túng nên chỉ khi dời thành phố về với làng Lê Xá quê hương thì anh mới thấy thoải mái, như chim vào rừng:

” Bỏ xa cuộc cãi vã và tiếng ồn / Bỏ con đường lưa thưa lá vàng, lằng nhằng dây diện / Mùa thu về Kinh Bắc / Mặt trời còn chưa dậy / ngủ vùi trong lớp sương mù / Đi trong mộng du / Phả phía lưng nồng nàn hơi ấm / Tiếng chim thả xuống , sương dần bay lên / Ngắt một bông hoa không tên /Gặp tôi về cỏ vẫn ngậm sương / Gặp/ người đi đường , không vội vã /.

Nguyễn Việt Bắc thường tự hào quê hương anh có di tích Luy Lâu, có chùa Dâu- một trong những ngôi chùa cổ nhất Việt Nam nên anh đã có những bà thơ về quê mi nhf :” Luy Lâu thành cũ Luy Lâu / Ẩn trong phơ phất cỏ lau bên đường / khóm hoa / Tôi về cỏ vẫn ngậm sương / Con chim rụi mắt tiếng thương thương là / Rung rinh dặng ổi, khóm hoa / Tôi bệt xuống cỏ để mà chiêm bao / Gió mưa bỗng nổi ào ào / Hồn người giữ đất tạc vào trời xanh / Tiếng chim lích chích chuyền cành / Tắm trong nắng sớm tiếng thành véo von ./( Luy Lâu ) ;Một mình lên đỉnh Thiên Thai / Đến nơi mình bỗng thành hai con người / Một người theo gió rong chơi / Một người ngồi với bời bời cỏ xanh ( Thiên Thai )

Yêu quê hương nhưng trước đổi thay nhanh chóng theo thời thế khiến đôi khi trái tim đa cảm, pha chút hoài cổ của anh vẫn luôn trỗi dạy nên không khỏi có chút ngỡ ngàng :” Làng vẫn làng mà như đi lạc / Tre không còn để mà kẽo kẹt / Nhà ống liền kề/ Đường lổn nhổn xỉ than, bê tông / Làng không còn ao thả cá / Không còn bà già chống gậy trên đường gạch đỏ bỏm bẻm / Không còn trẻ con nhẩy dây , chơi ô ăn quan ./( Làng vẫn làng mà như đi lạc ), Xóm quê , đường rộng , nhà cao / Mà tìm không thấy cái ao của làng / ( Ao làng ), Cổng làng xưa có còn đâu / Câu thơ vượt cạn, mái đầu phơ phơ ./ ( Cổng làng )

Quen và thân với Nguyễn Việt Bắc tôi nhận thấy ở anh là một con người hiền lành, nhân hậu và tử tế, một trái tim luôn nhạy cảm trước những bất trắc của con người trước nhân tình thế thái. Anh như chia xẻ với những nỗi khổ của người nông dân khi bắt gặp họ trong bệnh viện :”

“Ở bệnh viện , gặp người làng / Tìm tiền đáy túi, thóc vàng còn vương / Trả tiền thuốc, trả tiền giường / Thương ngày nắng quái, đêm trường trong veo / Bao giờ mới hết cái nghèo / Người làng phận mỏng, bọt bèo trôi sông “

Năm 2015 cùng Vũ Từ Trang, Nguyễn Thanh Lâm, Nguyễn Việt Bắc chúng tôi có chuyến về Hà Tĩnh thăm quê cụ Nguyễn Du, nhân đó xuống tắm biển Xuân Thành. Nhiều cảnh tượng hiện ra không mấy vui trước mắt chúng tôi. Bãi biển vắng mà quá nhiều cô gái trẻ xa lạ mời gọi Khi ấy tôi thấy Bắc bối rối lặng đi. Để rồi đêm đó anh như không ngủ để hoàn thành bài thơ” Về quê Nguyễn Du“ giầu hình ảnh liên tưởng :

” Não bộ ta chạm râu Nguyễn Du / Ông ngồi cùng thời gian, ta qua chốc lát / Một sớm giữa hè oi bức / Ta xuống biển Xuân Thành / Những cô Kiều mười tám đôi mươi / Kèn sáo tưng bừng đón tiếp “ . Để rồi cuối cùng anh viết :” Biển ở đây có thêm nhiều nước mắt, mặn hơn /. Đấy là nhân cách, là thơ của Nguyễn Việt Bắc.

Nhân cách của Nguyễn Việt Bắc còn ở câu chuyện nhỏ này .Trong một cuộc thi thơ tổ chức cách nay đã nhiều năm, Cuộc thi thơ năm ấy Bắc có bài tham dự.Ít lâu sau có nhà thơ nằm trong ban giám khảo nói với anh, chịu khó bồi dưỡng thì thơ anh chắc vào diện xét giải. Anh không theo vì cảm thy đề nghị ấy có phần xúc phạm. Tôi hỏi, ai vậy ?Nghĩ chỗ tôi và anh thân thiết, nhất là cuộc thi thơ năm ấy Nguyễn Việt Bắc không có tên trong những người có giải nên tôi nghĩ anh sẽ chẳng ngại gì khi nói ra, nhưng gặng thế nào anh cũng lảng sang chuyện khác.Trước sự việc như vậy đâu phải ai cũng có tấm lòng bao dung như anh. :” “Mai sau là hạt cát / Giờ hãy là bông hoa “ anh sống như câu thơ anh viết.